­

DİLLİ KAVAL METODUYLA İLGİLİ YARARLI EK BİLGİLER

ABANOZ  KAVALLARA  İLİŞKİN  BİLGİLER  

  •  Abanoz  ağacı, erik, kayısı ve diğer  ağaç  türleri gibi doğada   kolayca  bulunan ağaç türlerinDen değildir. Abanoz ağacı Sıcak ülkelerde yetişir.ülkemizde  yetişmediğinden, ağacın piyasadan sağlanması, kıt ve pahalı  olur.
  • Abanoz  kavalları genelde   profesyonel  çalıcılar  için düşünmekteyiz.
  •  Abanoz Kavallardan duyulan sesler piyanodaki  karşılıkları gibi olup, Türk  müziği dışında  ayrıca, beynelmilel  müziğin de seslerini  kolaylıkla  verebilmektedir...
  • Abanoz kaval setini arzu edenler sipariş bölümünden yararlanabilirler.
  • Abanoz kavallar, diğer ağaç türlerinden akustik ve  kalite  açısından farklılık gösterir.

NOT :  Abanoz Kaval ailesinden, Kaba Sol ile ..Kaba Sol diyez kavallar,  bunların bir oktav tiz  nısfiyeleri, çalışmamız sonucu   kaval ailesine   kazandırmış bulunmaktadır.

12 TONDAKİ DİLLİ KAVALLARIN SES GENİŞLİKLERİ

 

 

 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TÜRK MÜZİĞİNDE  NEY AKORTLARININ  DİLLİ KAVAL TONLARINDAKİ  PİYANO KARŞILIKLARI..

                   NEY  AKORTLARI                            KAVAL   TONLARI

1-     MANSUR (LA) Ana Ney……………………  .LA (Metot) Kavalı…Do klarinet)

2-     Mansur kız Mâbeyni  (LA bemol)………….  Si bemol  kaval

3-    Kız  Neyi  (Sol)……………………………….. Si  kaval

4-    Kız  Neyi,Müstahzen Mâbeyni (Fa diyez)… .Do  kaval…………(Mi bemol klarinet)

5-    Müstahzen  (Fa)………………………………Do diyez  kaval

6-    Sipürde (Ahteri)-..(Mi)………………………..Re  kaval

     7-    Bol ahenk mâbeyni (Mi bemol)…………….. Mi  bemol  kaval

8-    BOL  AHENK Ney  (RE)…/X/……………..  Mi  kaval……………(Sol  klarinet)

9-    Bol ahenk dâvut mâbeyni  (Re bemol)…    Fa  kaval

     10-Davut …(Do)………………… …….... ………Fa  diyez kaval…  (La  klarinet)

    11-ŞAH  ……(Si)……………………… ………. .Kaba  SOL  kaval……….  (xx)

     12- Şah Mansur Mâbeyni  (Si bemlol)…..........Kaba Sol diyez  kaval

           -------------Mâbeyn : Arasında  demektir----------------------

    (X) :  Türk Musikisinde,ses ve saz akortları “Bol ahenk Ney”in, Neva perdesindeki RE Sesine; ya da  Mansur  Ney’in, piyanodaki karşılığı olan La  sesine  akord edilir.. 

                     Türk müziğinde bu akort   düzenine  “Bolaheng  akort “ adı verilir...Bu akort düzeninde..örneğin,”Hicaz,Uşşak, Buselik, Muhayyer, Karcığar..vb.makamlar için söylenen,  “yerinde karar” sözünden  (LA) dügah perdesi anlaşılır....Rast, Kürdilihicazkar,Suzinak..gibi makamları  için “yerinde  karar “ dan  .Sol (Rast) perdesi; Hüzzam ve Sega “gibi  makamları için de (koma bemollü)  Sİ  sesi (.perdesi anlaşılır..  Şu halde, kısaca ; “Yerinde Hicaz” dendiğinde…“LA” kararlı eserlerin çalınacağı ;”Yerinde Rast”  dendiğinde “SOL” kararlı  eserlerin çalınacağı; ”yerinden Hüzzam ya da Segah”  dendiğinde ise  Sİ kararlı eserlerin  çalınacağı anlaşılır..

     (XX) : “ŞAH Ney’in  kullanımı  güç olduğundan, uygulamada çalıcılarca  yarım boy küçük olan nısfiyesinin kullanılması tercih edilir.

    NOT : Aynı  durum, kullanımı güç olan  “Kaba Sol ve kaba Sol diyez dilli kavallar” için de geçerlidir.

         

  TÜRK MÜZİĞİ MAKAMLARI TAM  4’LÜ İLE  TAM 5’LİLERDEN OLUŞUR

 

 

-----------------------------------------------------

TÜRK MÛSIKÎSİ SES – İŞARET TABLOSU

 

      

( Batı’nın makam karşılıkları ile)

TÜRK MÜZİĞİNİN BASİT (ANA) MAKAM DİZİLERİ :

Türk Müziği makamları, 3’e ayrılır. Basit, Göçürülmüş (Şed) ve Birleşik Makamlar.

Türk Müziğinde basit makam dizileri, dörtlü ve beşli kalıplardan meydana gelen ana makamlar olup 13 adetdir.

Bunlar ; “Çargâh, Buselik, Rast, Uşşak, Hicaz, Uzzal, Hümayun, Zirgüleli Hicaz, Hüseyni, Kürdi, Basit Suzinâk ve Karcığar.”dı

(LA) KAVAL PERDELERİNİN TÜRK MÜZİĞİNDEKİ  MAKAM KARŞILIKLARI

TÜRK HALK MÜZİĞİNDEKİ MAKAM (AYAK) LARIN 

 

TÜRK SANAT MÜZİĞİNDEKİ KARŞILIKLARI—

   THM. Makam adları                                     TSM.deki  KARŞILIKLARI-                   

-KEREM AYAĞI (Nevruz)……………………  Karcığar Makam dizisinde

-KESÜK………………………… ……………….Muhayyer, Uşşak       ”

-GARİP AYAĞI (Varsak)………………………Hicaz Makam Dizisinde

-MAYA…………………………………..............Gerdaniye Makam Dizisinde

-BEŞİRİ………………………………………….Mahur, Rast   “              “

-TECNİS………………………………………..Uşşak                              “

-KALENDERİ………………………………… Saba Makamı dizisinde

-TATYAN…………………………………….. segah Makam dizisinde/Kadem bastı

-MUHALİF……………………………………Hüzzam  dizisinde

-İBRAHİMİYE………………………………  Neva makam dizisinde

 

-------------------------------------------------

GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİNİN BÖLGESEL  NİTELİKLİ “anonim” Halk Türkülerinin  telif hakları..

 

Yurdumuzda, yüzyıllar boyu kuşaktan kuşağa  çalınıp söylene gelen,milli kültür ve musikimizin bölgesel niteliklianonim” halk türkü ve manilerinin463O Sayılı yasanın bahse konu maddesinde yer almamış olması nedeniyle telif haklarından yararlanamamaktadır.

Günümüzde anonim eserlerin .Anayasanın 63. Maddesinde,ayrıca da   Kültür ve Turizm Bakanlığının.-16.04.2003 tarih ve 4848Sayılı yasasıyla   korunması  gerekirken ,şu anda maalesef tıpkı eski hukuktaki  “lûkata”(Sahipsiz bir malı ihraz eden ona malik olur” uygulaması ile haksızlıklar sürdürülmekte  kültür değerlerimiz giderek ….yok olmaktadır….:

Oysa “.SAHİPSİZ ŞEYLER  İLE MENFAATİ  UMUMA  AİT MALLARIN, DEVLETİN  HÜKÜM VE TASARRUFU ALTINDAKİ  bu kültür değerlerimiz..ŞAYET, 4630 SAYILI YASA İLE KORUNMA ALTINA ALINMAZ İSE YAKIN GELECKTE  ADINDAN BİLE SÖZ EDİLEMEYECEKTİR..

Not :Anonim Halk Eserleri,Tüm dünyada (örneğin,Şili’de)geleneksel kültüreserleri” başlığı ile , HALKINKÜLTÜRELMÜLKÜ kabul edilip, yasalarla  korunurken, bizde.tam tersi…bu güne kadar herhangi bir koruyucu  yasa hükmü  dahi söz konusu değildir..

TALEBİMİZ….463O Sayılı  yasanın, ilgili maddesine aşağıda mavi harflerle belirtilen  ifadenin eklenmesidir…

EK MADDE 3/a”MUSİKİ ESERLERİ, HER NEVİ, BÖLGESEL NİTELİKLİ,  SÖZLÜ VeSÖZSÜZ-HALK MÜZİĞİNİN“ ANONİM”ESERLERİNİ DE KAPSAR.”…

(TANIMLAR) :

ANONİM ESER…(TANIM) :İlk besteleyeni(söz ve müziğinin kime ait olduğu)bilinmeyen, hafızalarda  korunup, halkın ortak söylemi haline gelen, usul-makam ve icra tekniği açısındantamamen bölgesel özellikler gösteren ,sözlü-sözsüz.her tür  musiki Eserleridir.

NOT : THM.deki “anonim” sözcüğünün..TSM.deki  karşılığı “lâedri”(bestekârı bilinmeyen eser adı) ile  anılır.

ANONİM ESERİN HAK SAHİPLERİ …  Kimler olmalı..?

Özgün, kaynak  eser üzerindeki haklar saklı kalmak kaydıyla..ilgili

yörenin,Vakıf,Belediye ya da Kültür müdürlüklerine tahsis edilmelidir görüşündeyiz.

DERLEYİCi….(tanım) : Yerel nitelikli“Anonim Eserlerin(  halk  türküleri,maniler,hikayeler,masallar..vb).sanatsal ve bilimsel katkısıyla, ehil taşıyıcısın (aktaranın)dan-  kurallara uygun, aslı ile belirleyip, kullanıma(icraya)hazır hale getiren  mali hak sahibi uzman kişidir.

Derleme eser  Nedir…?, derleyicinin,gerçek bilgi, becerive emeği  karşılığı,,aktarıcıdanbelirlediği bölgesel niteliklianonimmüzik eserleridir.

NOT :DERLEME..sözü..Toplama”sözünden farklıdır.Zira,.toplama,genelde,yöntemsiz şekilde   rastgele  seçilen bir çok  şeyin, bir araya getirilip  depolanmasını anlatır.

Dikkat…!TRT.nin, THM.derlemelerinde hem derleyen,hem de aktaranın kendini kaynak göstererek aynı kişi sıfatını taşımış olması,yasalarda intihal(hırsızlık)suçunu doğurur..Zira,kişi kendisindenderleme yapamaz. Başka bir anlatımla…TRT.deki  Anonim eserlerde,derleyen kişi kendisini hem “kaynak kişi” göstermiş ve hem de  derleyen…Oysa Kaynak kişi zaten derleyici olamaz. Ya..sadece  bestekâr…ya da  sadece DERLEYEN sıfatını  taşımalıdır..

TRT.nin belgelerindeki,Kaynak kişi sözü,eserin bestekârı  olmayıp,sadece.geleneksel yapı  içindeustalarından öğrenilip hafızalardakorunan,.daha  sonra bunları  derleyiciyeaktaran..taşıyıcı kişiden başka bir şey olamaz..Şu halde,akla şöyle bir soru geliyor..

Dikkat…!TRT.deki..KAYNAK KİŞİ  SÖZÜ,hiçbir zaman, gerçek eser sahibini yansıtmayan,sahte ve  aldatmacabir sözcüktür.Acaba….bu tarz  ifadeyle,.zihinlerde“Aba altından sopa gösterilerek ” anonim eserlerin telif hakları intihalen (hırsızlık ile) sahiplenilmeye mi çalışılıyor..?

Dikkat…!...TRT. Ne yapmalıydı…? Tıpkı M.SARISÖZEN’İN yaptığını…  yani….“kaynak kişi” sözünü kullanmamalıydı..Yerine ..”aktaran” karşılığında,“kimden alındığı”..ifadesini  kullanılmalıdır.TRT…”Kaynak kişi” sözünü kullanarak bu hatayı yapana göz yummakta ,ortağı ile birlikte  yasal suç işlemektedir.Eğe,”Vasıtalı kaynak kişi.” denseydi belki suçunu hafifletmiş olurdu . ..

(DERLEME FİŞLERİ(Tutanak) : Anonim eserlerin belirlenmesinde, derleyiciler tarafından kullanılması gerekli,hukuki açıdan ise önemli karine sayılan  resmi belgeler olup, aşağıdaki bilgileri içerir.

Anonim Eserin :-Yöresi. …-Kimden alındığı (aktaran)./.Kaynak kişi”-Eserin adı,.--.Metronomu…-Derleyen     -Derleme yer  ve tarihi,…-Notaya alanı..

Doç. Burhan  TARLABAŞI---------------------------------------------------------------------------------------------

 

DİLLİ KAVALIN GÜNÜMÜZDEKİ BENZERLERİ            

  No.lu Resim..-…TÜTEK : Azerbaycan ve Kafkas  Halk müziğinde kullanılan, çürümeye yüz tutmuş göl kamışlarından  yapılan, bizdeki dilli kavalın benzeri sayılan  üflemeli  çalgıyı  anlatır. 

(NOT..Tütek'in, ülkemizdeki   usta çalıcılarından,  Bkz. Fatih ERENLER)

 3 No.lu Resim.. …DUDUK :Bizdeki “MEY“  çalgısının, Azerbaycan'da  "Balaban" adıyla da anılanın on  deliklisidir. Günümüzdeki ünlü çalıcılarından  Ermeni asıllı ..."Gasparyan" olduğu söylenir.

 4 No.lu Resim .."BLOK FLÜT " Ses yapısı ve çalınış tekniği   "dilli  kaval"dan  tamamen farklı, Ülkemizde  1953'den itibaren müzik eğitiminde dilli kavalın yerine kullanılmaya başlanan , tampere akortlu üflemeli Batı çalgısıdır. 

 Blok flüt 'de Türk müziğinin koma  sesleri  olmadığından, Türk müziği eserlerini  dilli kavaldaki gibi  layıkiyle icra edemezsiniz. Zira, Ses sistemi dilli kavaldan tamamen  farklıdır. Blok flüt'ün  notalı perdeleri  dilli kavalın aksine  

çıkıcıdır. Örneğin, Soprano "DO blok flüt"e baktığımızda  notaları aşağıdan yukarı "DO_RE_Mİ_FA_SOL_LA_Sİ_" şeklinde sıralanırken, bu sıralanma  diatonik ses yapısındaki (LA) metot kavalında  yukarıdan aşağıya (1’den 7.perdeye) doğru (.Mi-Re-Do-Si-La-Sol- Fa diyez-ve Fa  olarak.)sıralanmaktadır

 UYARI: Dilli kavallar, burun yolu ile üflenmez. Burun yolu ile üflenenlere Hindistan  ve Pakistan'da ' "bansi" ya da "bunsi"  adıyla rastlanır

 

 

 

Scroll to Top