TRT.deki KEMALİYE(Eğin) EZGİLERİ

Not : Anonim Halk Eserleri , Tüm dünyada (örneğin,Şili’de)”geleneksel kültür eserleri” başlığı ile ,  HALKIN KÜLTÜREL MÜLKÜ  kabul edilip, yasalarla  korunurken, bizde.tam tersi… bu güne kadar herhangi bir koruyucu  yasa hükmü  dahi söz konusu değildir..

 

 

TALEBİMİZ….463O Sayılı  yasanın, ilgili maddesine aşağıda   mavi harflerle belirtilen  ifadenin eklenmesidir…

 

 

(TANIMLAR) :   

                                                                                                                                                    ANONİM ESER…(TANIM) : İlk besteleyeni(söz ve müziğinin kime ait olduğu) bilinmeyen, hafızalarda   korunup, halkın  ortak söylemi haline gelen,  usul-makam ve icra tekniği açısından tamamen bölgesel özellikler gösteren ,sözlü-sözsüz .her tür  musiki  Eserleridir.

NOT : THM.deki “anonim” sözcüğünün.. TSM.deki  karşılığı “lâedri”(bestekârı bilinmeyen eser adı) ile  anılır. 

 

ANONİM ESERİN HAK  SAHİPLERİ …  Kimler olmalı..?

Özgün, kaynak  eser üzerindeki haklar saklı kalmak kaydıyla..ilgili …

yörenin, Vakıf,Belediye ya da  Kültür müdürlüklerine tahsis edilmelidir görüşündeyiz.     

                                                                                       

DERLEYİCi ….(tanım) : Yerel nitelikli “Anonim Eserlerin(  halk  türküleri,maniler,hikayeler,masallar..vb).  sanatsal ve bilimsel katkısıyla, ehil taşıyıcısın (aktaranın) dan-  kurallara uygun, aslı ile   belirleyip,  kullanıma(icraya) hazır hale getiren  mali hak sahibi uzman kişidir.

 

Derleme eser  Nedir…?, derleyicinin,gerçek bilgi, beceri ve emeği  karşılığı,,aktarıcıdan belirlediği bölgesel nitelikli anonim müzik eserleridir.

 

NOT :DERLEME..sözü.. Toplama” sözünden farklıdır.Zira,.toplama,genelde,yöntemsiz şekilde   rastgele  seçilen  bir çok  şeyin,  bir araya getirilip  depolanmasını anlatır.

 

Dikkat…! TRT.nin, THM.derlemelerinde hem derleyen,hem de aktaranın kendini kaynak göstererek aynı kişi sıfatını taşımış olması,yasalarda intihal (hırsızlık) suçunu doğurur..Zira,kişi kendisinden derleme yapamaz. Başka bir anlatımla…TRT.deki  Anonim eserlerde, derleyen kişi kendisini hem “kaynak kişi” göstermiş ve hem de  derleyen…Oysa Kaynak kişi zaten derleyici olamaz. Ya..sadece  bestekâr…ya da  sadece DERLEYEN sıfatını  taşımalıdır..

TRT.nin belgelerindeki, Kaynak kişi sözü,eserin bestekârı  olmayıp, sadece.geleneksel yapı   içinde ustalarından öğrenilip hafızalarda korunan,.daha  sonra bunları   derleyiciye aktaran..taşıyıcı kişiden başka bir şey olamaz..Şu halde,akla şöyle bir soru geliyor..

Dikkat…!TRT.deki..KAYNAK KİŞİ  SÖZÜ, hiçbir zaman, gerçek eser sahibini yansıtmayan,  sahte ve  aldatmaca bir sözcüktür.Acaba….bu tarz  ifadeyle,.zihinlerde “Aba altından sopa gösterilerek ”  anonim eserlerin telif hakları  intihalen (hırsızlık ile) sahiplenilmeye mi çalışılıyor..?

Dikkat…!... TRT. Ne yapmalıydı…? Tıpkı M.SARISÖZEN’İN yaptığını…  yani….“kaynak kişi” sözünü kullanmamalıydı..Yerine ..”aktaran” karşılığında, “kimden alındığı”..ifadesini  kullanılmalıdır.TRT…”Kaynak kişi” sözünü kullanarak bu hatayı yapana göz yummakta ,ortağı ile birlikte  yasal suç işlemektedir.Eğe,”Vasıtalı kaynak kişi.” denseydi belki suçunu hafifletmiş olurdu . ..

(DERLEME  FİŞLERİ(Tutanak) : Anonim eserlerin belirlenmesinde, derleyiciler tarafından kullanılması  gerekli,  hukuki açıdan ise  önemli  karine sayılan  resmi belgeler olup, aşağıdaki bilgileri içerir.

  Anonim Eserin :  - Yöresi. …-Kimden alındığı ( aktaran)./.”Kaynak kişi” -Eserin adı,.--.Metronomu…-Derleyen     -Derleme yer  ve tarihi,… -Notaya alanı..

 

Doç.Dr.Burhan TARLABAŞI

   GSM:  0542 5918931…… 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

• İSTANBUL-ANKARA VE KEMALİYE(EĞİN) MERKEZ

KEFTUD. BAŞKAN  VE ÜYELERİNE  ÇAĞRIMDIR....!!

 

 

KONU :  Kemaliye(Eğin) Halk Müziği ve Halk  Dansları  Sempozyumu.

.

Köklü  bir geçmişe sahip, (yöremiz)Kemaliye(Eğin)’in, otantik Halk müziği   ve  halayları ile  halk danslarının, son yıllarda erozyona uğradığı,

giderek yok olma tehlikesiyle baş başa kaldığı anlaşılmış bulunmaktadır. Ülkemiz, anonim Halk müziğinin  geneldeki   süregelen  bu  yozlaşmadaki asıl pay ve kaynağını,  eğitim ve  öğretimdeki başı boşluğun yanı sıra.. ayrıca, hatalı yorum ve  taklitçiliklerin  oluşturduğu..

Diğer yandan…çağın sahne tekniklerini yakalayamayan halk danslarımızın da aynı durumda hiç de   iç açıcı olmadığıdır... İşte, bu çözümsüzlükler  nedeniyledir ki.. yöremizin, bahse konu bu  öz kültürüne ilişkin,  kimlik ve mülkiyet sorunlarının   bir ön şart  olarak,  akademik kurullarda  görüşülüp, çözüme kavuşturulması…böylelikle  kalıcılığının belgelenmesi  gerekir diye  düşünüyorum...

Şayet, Atalarımızın bizlere emaneten bıraktığı  bu  kültür mirasımızın gelecek kuşaklara   sağlam temellere dayalı ,hasarsız bir şekilde,, aslıyla  aktarılmasını     istiyorsak.. bahse konu bu sorunların, konunun  uzmanlarınca  ele alınıp, tartışılması, çareler aranması.. sonuçta,  bahse konu yöremiz öz kültürünün  sorgulanmasının  ancak, bu fetret devrinin  tartışılıp  aşılmasıyla mümkün olabileceği görüşündeyim..

 

DİLEĞİM;  Kemaliye(Eğin)’in öz kültürüne ilişkin, kimlik ve mülkiyet  sorunlarının, oluşturulacak  akademik kurullarda  görüşülerek sağlıklı bir çözüme  kavuşturulmasıdır.  Aksi  takdirde  giderek kendine yabancılaşan, yöremiz öz kültürüne ilişkin …halayları, türküleri ve halk oyunlarının sonuçta, yok olmaya doğru çok daha yaklaşmış olabileceği  gerçeğini hiçbir zaman unutmayalım ..

.. Selam ve Saygılarımla…

 

  Doç. Burhan  TARLABAŞI

İTÜ. Türk Musikisi Devlet Konservatuarı

    Em.Öğr.Üyesi

 

 

KONU : : TRT.deki ( hatalı)  Kemaliye(Eğin)  ezgilerinin yenilenmesi.

                 VE  SESLENDİRİLMESİ…

 

TRT. de, Kemâliye(Eğin) adı ile anılan (Sy.,2 deki) , Mustafa ÖZGÜL adına kayıtlı, 23 adet ( hatalı)  türkü-halay ve oyun havasına ait notalarının  tensip edilecek bir komsiyon nezdinde yeniden  belirlenmesi hususu   Başkanlığın   tensip ve takdirlerine sunulur .

…AMAÇ  Yöremizin anonim  ezgilerine  -Evrensel alanda  dinlenebilirlik kazandırabilmek ve   kuşaklarda yaşamasını sağlamaktır.. 

    ( Konunun ,Başkanlığınızca   değerlendirilebilmesi ümidiyle…..)          

                                                                       

TRT.Müzik Dairesi Başkanlığının,Türk Halk Müziği Daire Başkanlığında 209 Repertuar No. V e ..19 Mart 1985 tarihli .. Mustafa Özgül  adına kayıtlı eser listesi  aşağıdadır.

 

1-TEK AYAK                                               13-BAHÇEYE ENDİMDE                                          

2-SÜPÜRGESİ YONCADAN                     14-HOSTANIN BADEMLERİ 

3-OF NANA                                                 15-MEŞENİN TEPESİNDEN

4-BANA BİR YAR OLSUN                         16-GURBETE GİDİŞİMDİR

5-ESKİ KINA                                                17-ÇEÇEN GIZİ

6-ADALARDA OLUR KAMIŞ                    18-SİNANLI

7-HAMAMIN KAPISI                                   19-TİRNANA

8-BAHÇALARDA LAHANA                        20-TAMZARA

9-EŞİK ÜSTÜNDE DURDUM                      21-KASAP 

10-TEVEKTEKİ ÜZÜMDÜR                        22-BEBEĞİN BEŞİĞİ

11-SIKLAMA                                                  23-YEMENİM  BİBER 

12-GECEGÜ

D i k k a t ! TRT.nin ilgili kayıtlarında.. yukarıdaki listenin dışında, yine,  Kemaliye(Eğin) adı kullanılarak,  M.ÖZGÜL tarafından    notaya alınıp belgelenen, ancak yöre ile hiçbir alakası olmayan    Yedi adet-(Özel) esere  daha rastlanılmıştır .Bunların, uzaktan-yakından yöremizle hiçbir alakası yoktur.Bahse konu eserlerin de reddi gerekir..

 

1- MAĞARADA KIŞLADIM     2-HARMANDAN DOLAYI    

2-HARMANDAN DOLAYI (”yol ver odanıza..”adlı  eserin taklidi)

3-ATLADI GEÇTİ EŞİĞİ

4-SABAHTAN AÇILIR MUHABBET GÜLÜ

5-BÜLBÜL YUVA YAPMIŞ

6-GELİNLER GELİYOR     7-SABAHİLEN GIZ ÇEZİGİ

 

8-ADAM AĞLATAN ADAM: Uydurma bir  ad ile kayıtlı bu parçanın,notalardaki müziğinden..”Duranağabek” parçası olduğu anlaşılmıştır.

 

TRT.DEKİ  MUSTAFA ÖZGÜL ADINA KAYITLI KEMALİYE(EĞİN)  HAVALARININ TELİF HAKLARINA İLİŞKİN..

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 DUTAĞACI GAZETESİNİN,  Ağustos 2013 tarihli, 194-95  Sayısında   yayınlanan..”Mustafa ÖZGÜL’E  BU YAKIŞIRDI..” başlıklı  yazısında ..“yıllardır süren tartışmaya son noktayı koyduk”..şeklindeki  haberi sanırım sizler de  okumuş ve merak etmişsinizdir. Haberde;TRT.nin THM.Repertuarı kayıtlarındaki “Eğin Türkü ve Halayları’nın kaynak kişisi 

Olarak  görünen   merhum M.Özgül’ün henüz hayatta

iken  güya,  mesam’a giderek TRT.de  üzerimdeki  "Kemaliye(Eğin) havalarıyla ilgili telif haklarıyla ilgim yoktur.." diye beyanda  bulunduğuna ilişkin MESAM’daki   kayıtlarına  düzeltme şerhi koydurduğu, bunun iyi niyetli .vijdanları  rahatlatan  erdemli bir davranış olduğu ifade edilmiştir. Ancak, yapılan araştırmalarda rahmetlinin sağlığında  böyle  bir şerh koydurmadığı, şerhin öldükten sonra belki  ailesi tarafından konulabileceği  düşünülebilmektedir.  Çünkü   Mesam, TRT. kayıtlarındaki  “anonim” eserlere  kişisel besteler dışında her hangi bir  telif ücreti kesinlikle ödemez. Ancak,burada M.Özgül  zerindeki  eserler henüz anonim sıfatını kazanmadığı  yani hala kişisel eserler statüsünde olduğu için maalesef  rahmetlinin mirasçılarına yasal olarak  ödeme yapar. Çünkü TRT.deki Kemaliye(Eğin) eserleri henüz “anonim”lik sıfatını kazanmamış, rahmetlinin üzerinde bestelenmiş eserler olarak görünmektedir. İşte bu nedenle, MESAM  merhumun  şu andaki TRT.kayıtlarına göre  yasal açıdan ödeme  yapar  diyoruz.. başka bir anlatımla,Her ne surette olursa olsun  DUTAĞACI Gazetesinde anlatılan  olay doğru  olsa bile   sözü edilen  bu beyan  ya da düzeltme işlemleri  yasal açıdan hiç bir şey ifade etmiyor..Geçerli olabilmesi  için ,öncelikle TRT. Müzik arşivindeki yöre türkü ve halaylarının   anonim hale getirilmesi gerekir. Aksi halde,. M.Özgül ile ilgili  bu  ve bunun gibi yaptırım ya da haberlerin  ailesi ve  yakınlarınca sadece dedikodulardan kurtulmak maksadına yönelik   kendilerini rahatlatacağı yönünde  olabileceği görüşündeyiz.. ..

Merhumu vijdanen bu vebalden  kurtulmak  isteyenler   bence yasal açıdan öncelikle şunu yapmalılar..  TRT.deki  Kemaliye(Eğin)ile ilgili notaların kayıtlarında yazılı “kaynak kişi” sözünün  merhumun üzerindeki kayıtlardan düşülüp, yerine “anonim” sözü yazılıp  kayıt altına alınmalıdır... Merhumun neden “kendisini kaynak gösterip  türkülere sahip çıkıldığı  sorusuna ailesince ileri sürülen sav; her ne kadar “Kemaliye(Eğin)  türkülerine “yabancılar sahip çıkmasın” olduğu, bunun da iyiniyetli   vijdanları  rahatlatan  erdemli bir davranış olabileceği" ifade edilmiş ise de bu konsept yasalar açısından  inandırıcı  olamayacağı görüşündeyiz...Ancak,  Ne var ki…merhum  sanatçımızın, o dönemde yöremize ait  derleyip notaya aldığı türkü ve halayların bestekarı(kaynak kişisi)  olamayacağını ...sadece derleyeni ve aktaranı olabileceği   gerçeğini   iyi bilenlerden idi  (x).. Böyle bir yanlışa neden ve nasıl düştüğü bilinmemektedir.

Gönül isterdi  ki..merhum M.Özgül, henüz TRT.Ankara Radyosunda  görevliyken,  kendisini TRT.notalarında “kaynak kişi” değil de..sadece  “derleyen ve notaya alan” olarak gösterip... “kaynak kişi” yerine  ise   sadece Anonim” şerhini düşüp   bu  intihal(çalıntı) suçu işlememiş  olmalıydı.. diye düşünüyoruz..

 Sonuç  olarak ; Sevgili Tahir Sehlikoğlu’nun vasıtasıyla  rahmetlinin ailesi tarafından MESAM. daki bu düzeltme şerhi  düşüncesine katılmıyoruz. Zira, bu işlemler merhumun  sadece kişisel besteleri için  geçerli olup, TRT.deki  üzerinde olan   anonim (yerel )türkü ve halaylarına ait  yasal sorumluluğu  hiçbir zaman ortadan kaldıramayacağı  bilinmelidir.  Bu nedenle, DUTAĞACI .Gazetesinin   MESAM düzeltmelerine ilişkin ferahlatıcı olarak düşünülen haberin de sadece kişisel bestelerle alakası olabileceği..Bunun, Kemaliye(Eğin)’in “anonim”türküleriyle hiç bir ilgisi olmadığı genelde bilinmektedir..

Merhumun her iki dünyada  bu vebal ve sorumluluktan kurtulabilmesi  için, Kemaliye(Eğin) Belediye Başkanlığı nezdinde…  İst.ve Ankara gibi .yerlerde faaliyet gösteren  folklor ve kültür Derneklerince  oluşturulacak olan akademik  bir komisyonca    TRT.ninTHM. arşivindeki merhum ÖZGÜL adına kayıtlı  Kemaliye(Eğin) halay ve türkülerin    yöremiz adına “anonim”sıfatının kazandırılması, notalarıyla birlikte TRT.THM.arşivine  tescil edilmesiyle  mümkün olabilecektir.…Saygılarımla..

 

Doç. Burhan  TARLABAŞI

------------------------------------------

(x): Merhum M. Özgül’ün TRT.  THM. Arşivindeki deki  notaya aldığı  Kemaliye(Eğin) halay ve türkülerinin yöremizin asıl  tavrını  tam anlamıyla  yansıttığını söyleyemeyiz.

 

 

 

 

 

(TRT.  MÜZİK  DAİRESİ  BAŞKANLIĞI………(A  N K A R A)

 

 

 

(G E R E K Ç E)  - “HEYETİMİZCE ;  bizzat mahallinde yapılan   inceleme ve uygulamalar sonucu.. Kurumunuz uhdesinde bulunan, Mustafa ÖZGÜL  adına  kayıtlı,  Kemaliye(Eğin)’e ait  eserlerin ;”- Kişiye özel, çaba ve yorumlara dayalı; Varyant türünde sahiplenilmiş besteler topluluğu  olabileceği, Bu nedenler dolayısıyla, yöremizin  folklorik tema  ve müziğini tam anlamıyla yansıtmadığı”  kanaatine varılmış bulunmaktadır..Gereği için,

 Ek’te sunulan, yöremize özgü,heyetçe  onaylı- otantik ezgi notalarının kabulünü  arz ve talep ederiz. … SAYGILARIMIZLA…(BAŞKAN- imza)—

------------------------------------------------------------------------------------------------                                                                                       

NOT : Yapılacak olan başvuru sonucu; şayet,.TRT.deki Mustafa Özgül adına kayıtlı eserlerin yerine heyetçe onaylı olanların kabulü sağlanırda..  yöre lehine sonuçlanırsa,  “anonim”lik sıfatı kazanılmış olacağından...bu,  başvurunun bir zaferi  olmuş olacaktır. Zira, artık bundan sonra .Mustafa  Özgül  adına kayıtlı eserlerin, yöre ile ilgisi olmadığı, yerine heyetçe onaylananların  kazanım sağlandığı  anlamını taşır..

.Ancak,ne var ki;yörenin bu kazanımından sonra…  işler, henüz  bitmeyecek ve bu kez de Sıra ; 4630 Sayılı Telif Hakları yasasında, yöreye ait bu  “anonim” eserlerin korunması için Kültür Bakanlığına    bir  ikinci  başvuru yapılması   gerekecektir.Ancak,  bu ikinci  başvuru, ülkemiz genelinde var olan bir ortak sorun olduğu için buradaki başvurumuz   bu ortak sorunlara ilişkin,  bir ilki oluşturacağından ,şayet başarılı olunursa(… ki…  aşılması  çok zor) bundan,  yurdumuzun diğer  bölgeleri  de yarar sağlayacağı muhakkaktır.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sonuçta; Tüm çaba ve gayretlerimizin  amacı ;

.TRT.deki,  Kemâliye(Eğin) eserlerine,   önce , anonimlik” sıfatı kazandırabilmek.yani kişilerin mülkiyetinden çıkartılıp asıl sahipleri olan yöre halkına  iade ettirmek,diğer yörelerimize de bu konuda öncülük edip(X),bir ilki gerçekleştirmek,böylelikle  bunlara.. 4630 Sayılı yasa hükümleriyle  telif haklarını   sağlayabilmek  olacaktır.

(X): Ülkemizde,bahse konu “anonim” eserler ve bunlara  ilişkin  telif haklarının 4630 Sayılı  yasa hükümlerinde   yer alması sonucu ; Plak-CD ve kaset firmaları ile bu eserleri izinsiz icra edenlerin,  bundan böyle..  yıllardan beri bu  sahipsiz eserlere artık telif hakkı ödemek zorunda olacaklarını açıkça ortaya koymuş   olacaktır.   

 İşte biz;  Kemaliye’liler  olarak,önce kendi malımızı  TRT.den geri alabilmek, bu haksız iktisapları önleyebilmek, milli kültürün korunmasına yönelik   çalışmalara katkıda bulunabilmek amacına yönelik  görüşlerimizi ortaya koymuş bulunuyoruz. şayet,değerlendirilir..  ”anonim” eserlere de .. 4630 Sayılı yasa ile  telif  haklarını  kazandırabilirsek.. bir ilki   gerçekleştirdiğimizden  dolayı  kendimizi mutlu sayacağız.

                                                                                      .Doç. Burhan TARLABAŞI                       6 Kasım 2007