Dilli kaval,4 tam, 3 yarımdan oluşan, “diatonik”ses yapısına sahiptir. Çalgının, çoban kavalı ya da Ney” deki gibi, (Fa ve Fa diyez perdeleri dışında), diyez ve bemollere ayrılmış yarım(altere) ses perdeleri yoktur. Çalgıdan , Mİ bemol – Do diyez – Sol diyez ve Si bemol’ seslerinin sağlanışları (Fa ve Fa diyez dışında); parmakların ilgili perdeleri yarım (1/2) (açık-kapalı) pozisyonlarının kullanımıyla ancak mümkün olabilmektedir..
DİLLİ KAVALIN PORTE ÜZERİNDEKİ YARIM SESLERİ
DİLLİ KAVALIN YARIM SESLER TABLOSU
Fa diyez sesinin ise tüm deliklerin kapanışı ile sağlandığını unutmayınız
DİLLİ KAVALDAN Mİ BEMOL SESİNİN SAĞLANIŞI
DİLLİ KAVALDAN Mİ BEMOL SESİNİN SAĞLANIŞI
Mi Bemol Sesi, Sol elin orta parmağının, 1 nci boğum çizgisi bitimindeki etli kısım ile çalgının 2 nci perdesi ½(yarım) kapatılarak sağlanır.
DİLLİ KAVALDAN “DO diyez” SESİNİN SAĞLANIŞI
Do diyez sesi ; kavalın 3 ncü perdesinden, Sol elin yüzük parmağının, 1 nci boğum çizgisi bitimindeki etli kısmın, ½ (yarım) kapanışı ile sağlanır.
Do diyez ve Si bemol seslerinin, dilli kavaldan sağlam ve doğru şekilde sağlanabilmesindeki en önemli uyarımız , ilgili parmaklarınızı çalgı üzerinde defalarca,çokça ve sabırla, sürekli egzersiz yapmanız olacaktır
Do diyez pozisyonunda, sol elin yüzük parmağının, 1 nci boğum çizgisi bitimindeki etli kısım kavalın 3 ncü perdesini , ½ (yarım) kapatmalıdır.
Do diyez parmak egzersizi……(En az 10 defa tekrar ediniz)
DİLLİ KAVALDAN “Sİ bemol” SESİNİN SAĞLANIŞI
Dilli Kavaldan Si bemol sesi, çalgının 5 nci perdesinden, sağ elin orta parmağının 2 nci boğum
Kısmının , ½ (yarım) açık/kapalı pozisyonuyla sağlanır.
Si bemol pozisyonu
NOT :kavaldan, “Do diyez ve Si bemol” sesleri, çok çalışma, sabır ve ustalıkla sağlanabilen güç seslerdendir. Bu seslerin alışkanlık kazanıp kolaylıkla sağlanabilmesi için önerdiğimiz üfleme egzersizlerini saabırla.çokça tekrarlayınız.
Not: “Do diyez ve Si bemol” seslerden oluşan dizilerin Türk Mûsıkîsindeki makam karşılığı “Hicaz” Türk Halk Mûsıkîsindeki karşılığı da “Garip Ayağı” olarak isimlendirilir.
DİLLİ KAVALDAN SOL DİYEZ SESİNİN SAĞLANIŞI
SOL diyez Sesi , Dilli Kavaldan, 6 ncı perdenin ½ (yarım) açık-kapalı pozisyonu ile sağlanır.
Parmağın, 6 ncı perdeyi kapayan kısmı aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, sağ elin yüzük parmağının 2 nci boğum yeridir.
Sol diyez parmak egzersizi (çok defa tekrarlayınız)
SOL DİYEZ ÜFLEME EGZERSİZİ
- Virgüllere kadar tek nefeste üfleyiniz.
- -Üflemelerinizde ölçü tekrarları ile vurgulara özen gösteriniz.
- -Yukarıdaki alıştırmaları en az beşer kez üfeyerek tekrarlayınız.
KISSADAN HİSSE : (DO diyez,Sİ bemol ve Sol diyez seslerinin Dilli kavaldan sağlanışlarına ilişkin, “serçe kuşunun kanat çırpınışları” örneğini düşünmenizi tavsiye ediyoruz. Şöyle ki ;
Bir ağacın ince dalı üzerine konmuş bir serçe kuşunu düşününüz. Kuş, bu ince dal üzerinde düşmemek için, nasıl ki hafif kanat çırpınışlarıyla dengesini korumaya çalışıyorsa, sizlerde,Mi bemol,Do diyez,Si bemol,veSol diyez yarım seslerinin sağlanışlarında parmakların ilgili perdeler üzerindeki hareketlerini tıpkı bu küçük serçe kuşunun ahenkli kanat çırpınışları gibi uygulamayı düşününüz.
DİLLİ KAVALIN -DO diyez ve Sİ bemol POZİSYONLARI HAKKINDA :
, Dilli kavalların yapısında (Batı flütü, Çoban kavalı ya da Türk Müziği üflemeli çalgısı Ney’de olduğu gibi), kromatik ses perdeleri bulunmadığı için Do diyez ve Si bemol sesleri çalgıdan , en zor ve güçlükle sağlanabilmektedir.Dilli kavallar, 4 tam,3 yarımdan oluşan diyatonik ses aralığına sahiptir. Bu yüzden çalgıdan yarım(altere) sesler, ancak, ilgili parmakların perdeleri ½ (yarım) açık-kapalı pozisyonları kullanılarak sağlanabilmektedir.. Bu yüzdendir ki, dilli kavaldan DO diyez ve Sİ bemol seslerinin hatasız, seri şekilde sağlanabilmesinin tek yolu, ancak ve ancak ilgili parmakların çalgı üzerinde çokça ve sabırla yapacağınız çalışmalar sonucu alışkanlık ve ustalık kazanılmasıyla mümkün olabilecektir.
-----ÖNEMLİ HATIRLATMA :ÜLKEMİZDE EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ SÜRDÜRÜLEN DİLLİ KAVALA OLAN İLGİNİN AZ OLMASINA NEDEN OLARAK, ÇALGININ YARIM SESLERİNE AİT PERDELERİNİN OLMAYIŞINI ÖNE SÜRÜP KOLAYA KAÇANLARA TAVSİYEMİZ ; YARIM SESLERİN SAĞLANIŞINDA ,SİZDEKİ BECERİ VE YETENEKLERİNİZİ PARMAKLARINIZDAKİ HÜNERİNİZLE BİRLEŞTİRİNİZ, SABIRLA ÇOK ÇALIŞARAK BU TEMBELLİĞİNİZİ BERTARAF EDİP , ÇALGIYI GERÇEKTEN BENİMSEYİNİZ VE SEVİNİZ...BAŞARI,BEN BUNU BAŞARACAĞIM DİYEBİLENİNDİR.
Dilli kaval,4 tam, 3 yarımdan oluşan, “diatonik”ses yapısına sahiptir. Çalgının, çoban kavalı ya da Ney” deki gibi, (Fa ve Fa diyez perdeleri dışında), diyez ve bemollere ayrılmış yarım(altere) ses perdeleri yoktur. Çalgıdan , Mİ bemol – Do diyez – Sol diyez ve Si bemol’ seslerinin sağlanışları (Fa ve Fa diyez dışında); parmakların ilgili perdeleri yarım (1/2) (açık-kapalı) pozisyonlarının kullanımıyla ancak mümkün olabilmektedir..
DİLLİ KAVALIN PORTE ÜZERİNDEKİ YARIM SESLERİ
DİLLİ KAVALIN YARIM SESLER TABLOSU
Fa diyez sesinin ise tüm deliklerin kapanışı ile sağlandığını unutmayınız
DİLLİ KAVALDAN Mİ BEMOL SESİNİN SAĞLANIŞI
DİLLİ KAVALDAN “DO diyez” SESİNİN SAĞLANIŞI
Do diyez sesi ; kavalın 3 ncü perdesinden, Sol elin yüzük parmağının, 1 nci boğum çizgisi bitimindeki etli kısmın, ½ (yarım) kapanışı ile sağlanır.
Do diyez ve Si bemol seslerinin, dilli kavaldan sağlam ve doğru şekilde sağlanabilmesindeki en önemli uyarımız , ilgili parmaklarınızı çalgı üzerinde defalarca,çokça ve sabırla, sürekli egzersiz yapmanız olacaktır
Do diyez pozisyonunda, sol elin yüzük parmağının, 1 nci boğum çizgisi bitimindeki etli kısım kavalın 3 ncü perdesini , ½ (yarım) kapatmalıdır.
Do diyez parmak egzersizi……(En az 10 defa tekrar ediniz)
DİLLİ KAVALDAN “Sİ bemol” SESİNİN SAĞLANIŞI
Dilli Kavaldan Si bemol sesi, çalgının 5 nci perdesinden, sağ elin orta parmağının 2 nci boğum
Kısmının , ½ (yarım) açık/kapalı pozisyonuyla sağlanır.
Si bemol pozisyonu
NOT :kavaldan, “Do diyez ve Si bemol” sesleri, çok çalışma, sabır ve ustalıkla sağlanabilen güç seslerdendir. Bu seslerin alışkanlık kazanıp kolaylıkla sağlanabilmesi için önerdiğimiz üfleme egzersizlerini saabırla.çokça tekrarlayınız.
Not: “Do diyez ve Si bemol” seslerden oluşan dizilerin Türk Mûsıkîsindeki makam karşılığı “Hicaz” Türk Halk Mûsıkîsindeki karşılığı da “Garip Ayağı” olarak isimlendirilir.
DİLLİ KAVALDAN SOL DİYEZ SESİNİN SAĞLANIŞI
SOL diyez Sesi , Dilli Kavaldan, 6 ncı perdenin ½ (yarım) açık-kapalı pozisyonu ile sağlanır.
Parmağın, 6 ncı perdeyi kapayan kısmı aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, sağ elin yüzük parmağının 2 nci boğum yeridir.
Sol diyez parmak egzersizi (çok defa tekrarlayınız)
SOL DİYEZ ÜFLEME EGZERSİZİ
- Virgüllere kadar tek nefeste üfleyiniz.
- -Üflemelerinizde ölçü tekrarları ile vurgulara özen gösteriniz.
- -Yukarıdaki alıştırmaları en az beşer kez üfeyerek tekrarlayınız.
KISSADAN HİSSE : (DO diyez,Sİ bemol ve Sol diyez seslerinin Dilli kavaldan sağlanışlarına ilişkin, “serçe kuşunun kanat çırpınışları” örneğini düşünmenizi tavsiye ediyoruz. Şöyle ki ;
Bir ağacın ince dalı üzerine konmuş bir serçe kuşunu düşününüz. Kuş, bu ince dal üzerinde düşmemek için, nasıl ki hafif kanat çırpınışlarıyla dengesini korumaya çalışıyorsa, sizlerde,Mi bemol,Do diyez,Si bemol,veSol diyez yarım seslerinin sağlanışlarında parmakların ilgili perdeler üzerindeki hareketlerini tıpkı bu küçük serçe kuşunun ahenkli kanat çırpınışları gibi uygulamayı düşününüz.
DİLLİ KAVALIN -DO diyez ve Sİ bemol POZİSYONLARI HAKKINDA :
, Dilli kavalların yapısında (Batı flütü, Çoban kavalı ya da Türk Müziği üflemeli çalgısı Ney’de olduğu gibi), kromatik ses perdeleri bulunmadığı için Do diyez ve Si bemol sesleri çalgıdan , en zor ve güçlükle sağlanabilmektedir.Dilli kavallar, 4 tam,3 yarımdan oluşan diyatonik ses aralığına sahiptir. Bu yüzden çalgıdan yarım(altere) sesler, ancak, ilgili parmakların perdeleri ½ (yarım) açık-kapalı pozisyonları kullanılarak sağlanabilmektedir.. Bu yüzdendir ki, dilli kavaldan DO diyez ve Sİ bemol seslerinin hatasız, seri şekilde sağlanabilmesinin tek yolu, ancak ve ancak ilgili parmakların çalgı üzerinde çokça ve sabırla yapacağınız çalışmalar sonucu alışkanlık ve ustalık kazanılmasıyla mümkün olabilecektir.
-----ÖNEMLİ HATIRLATMA :ÜLKEMİZDE EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ SÜRDÜRÜLEN DİLLİ KAVALA OLAN İLGİNİN AZ OLMASINA NEDEN OLARAK, ÇALGININ YARIM SESLERİNE AİT PERDELERİNİN OLMAYIŞINI ÖNE SÜRÜP KOLAYA KAÇANLARA TAVSİYEMİZ ; YARIM SESLERİN SAĞLANIŞINDA ,SİZDEKİ BECERİ VE YETENEKLERİNİZİ PARMAKLARINIZDAKİ HÜNERİNİZLE BİRLEŞTİRİNİZ, SABIRLA ÇOK ÇALIŞARAK BU TEMBELLİĞİNİZİ BERTARAF EDİP , ÇALGIYI GERÇEKTEN BENİMSEYİNİZ VE SEVİNİZ...BAŞARI,BEN BUNU BAŞARACAĞIM DİYEBİLENİNDİR.
EGZERSİZLER
Çalışmalarınızda üfleme gürlüklerin uyarak üfleme yapınız.
HİCAZ DİZİSİNDE ÜFLEME EGZERSİZLERİ
(Garip Ayağında DO diyez ve Sİ bemol Çalışması)
ÇALINIŞ BİLGİSİ
- Yukarıdaki alıştırmaları üşenmeden sıkça tekrarlayınız.
- Virgüllerde nefes almayı unutmayınız.
- Bağlı üflemelere ve vurgulara dikkat ediniz.
YARIM SESLERE İLİŞKİN ÖRNEK EZGİLER
(Mİ bemol ve Si bemol’lü Eserlere örnek Türk
AH BİR ATAŞ VER. Yöre: EGE - İZMİR
NOT : Mi ve Sİ bemollü eserlere örnek oluşturan Ege yöremizin zeybek türü bu ezgisi, Türk Müziği makamlarından “Nihavent “dizisi,
Batı makamlarından da “Sol Minör”ün karşılığındadır. Eserin dilli kavalla çalınışı, yeni öğrenenlere ilk bakışta,
ağır gelmiş olsa da zamanla gelişen bilgi ve becerilerle eserin rahatca icra edilebileceği kuşkusuzdur..
- HATIRLATMALAR :
- Eser, Üçer üfleme vuruşlardan oluşan tek satırlık ölçülerden oluşmaktadır.
- Her satır(ölçü toplam 9 adet üfleme vuruşu ile seselendirilecektir.
- -Mi bemol ve Si bemol seslerinin kusursuz sağlanmasına özen gösteriniz.
- -Noktalı sekizlik notaların vuruş süreleri içinde üflenmesine dikkat ediniz.
- Üflemelerinizde virgüllerde nefes alınız.
- -Noktalı sekizlik notalara, dönüş işaretlerine ve virgülleri atlamayınız.
Do diyez, Si bemollü Eserlerin çalınışına örnek türkü )
BAHÇEYE GEL BAHÇEYE
Yöresi : ORDU
HATIRLATMALAR :
- -Türkü, Hicaz makamı dizisine örnek bir ezgidir.
- -Eser, dört üfleme vuruşu ile seslendirilecek.
- -Ölçü başlarındaki ¼ sus’lar a ve noktalı dörtlük notaları önemseyiniz.
- NOT : 1 nci ölçü,2 nci ölçüdeki (tr)’li notayı düz üfleyiniz.
(Sİ bemollü Eserlerin çalınışına örnek eser)
TUNA NEHRİ AKMAM DİYOR (Osman Paşa / Rumeli Türküsü/
HATIRLATMALAR :
- -Her ölçü , üç üfleme vuruşu ile seslendirilecek.
- -Si bemol sesinin kusursuz sağlanışına özen gösteriniz..
- Üflemelerinizde notalardaki vurgulara dikkat ediniz.
- -Eserin sözlerini kavala okur gibi düşününüz.
- -Satır sonlarına kadar nefes almayınız.
