ABANOZ KAVALLARA İLİŞKİN BİLGİLER
- Abanoz ağacı, erik, kayısı ve diğer ağaç türleri gibi doğada kolayca bulunan ağaç türlerinDen değildir. Abanoz ağacı Sıcak ülkelerde yetişir.ülkemizde yetişmediğinden, ağacın piyasadan sağlanması, kıt ve pahalı olur.
- Abanoz kavalları genelde profesyonel çalıcılar için düşünmekteyiz.
- Abanoz Kavallardan duyulan sesler piyanodaki karşılıkları gibi olup, Türk müziği dışında ayrıca, beynelmilel müziğin de seslerini kolaylıkla verebilmektedir...
- Abanoz kaval setini arzu edenler sipariş bölümünden yararlanabilirler.
- Abanoz kavallar, diğer ağaç türlerinden akustik ve kalite açısından farklılık gösterir.
NOT : Abanoz Kaval ailesinden, Kaba Sol ile ..Kaba Sol diyez kavallar, bunların bir oktav tiz nısfiyeleri, çalışmamız sonucu kaval ailesine kazandırmış bulunmaktadır.
12 TONDAKİ DİLLİ KAVALLARIN SES GENİŞLİKLERİ
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TÜRK MÜZİĞİNDE NEY AKORTLARININ DİLLİ KAVAL TONLARINDAKİ PİYANO KARŞILIKLARI..
NEY AKORTLARI KAVAL TONLARI
1- MANSUR (LA) Ana Ney…………………… .LA (Metot) Kavalı…Do klarinet)
2- Mansur kız Mâbeyni (LA bemol)…………. Si bemol kaval
3- Kız Neyi (Sol)……………………………….. Si kaval
4- Kız Neyi,Müstahzen Mâbeyni (Fa diyez)… .Do kaval…………(Mi bemol klarinet)
5- Müstahzen (Fa)………………………………Do diyez kaval
6- Sipürde (Ahteri)-..(Mi)………………………..Re kaval
7- Bol ahenk mâbeyni (Mi bemol)…………….. Mi bemol kaval
8- BOL AHENK Ney (RE)…/X/…………….. Mi kaval……………(Sol klarinet)
9- Bol ahenk dâvut mâbeyni (Re bemol)… Fa kaval
10-Davut …(Do)………………… …….... ………Fa diyez kaval… (La klarinet)
11-ŞAH ……(Si)……………………… ………. .Kaba SOL kaval………. (xx)
12- Şah Mansur Mâbeyni (Si bemlol)…..........Kaba Sol diyez kaval
-------------Mâbeyn : Arasında demektir----------------------
(X) : Türk Musikisinde,ses ve saz akortları “Bol ahenk Ney”in, Neva perdesindeki RE Sesine; ya da Mansur Ney’in, piyanodaki karşılığı olan La sesine akord edilir..
Türk müziğinde bu akort düzenine “Bolaheng akort “ adı verilir...Bu akort düzeninde..örneğin,”Hicaz,Uşşak, Buselik, Muhayyer, Karcığar..vb.makamlar için söylenen, “yerinde karar” sözünden (LA) dügah perdesi anlaşılır....Rast, Kürdilihicazkar,Suzinak..gibi makamları için “yerinde karar “ dan .Sol (Rast) perdesi; Hüzzam ve Sega “gibi makamları için de (koma bemollü) Sİ sesi (.perdesi anlaşılır.. Şu halde, kısaca ; “Yerinde Hicaz” dendiğinde…“LA” kararlı eserlerin çalınacağı ;”Yerinde Rast” dendiğinde “SOL” kararlı eserlerin çalınacağı; ”yerinden Hüzzam ya da Segah” dendiğinde ise Sİ kararlı eserlerin çalınacağı anlaşılır..
(XX) : “ŞAH Ney’in kullanımı güç olduğundan, uygulamada çalıcılarca yarım boy küçük olan nısfiyesinin kullanılması tercih edilir.
NOT : Aynı durum, kullanımı güç olan “Kaba Sol ve kaba Sol diyez dilli kavallar” için de geçerlidir.
TÜRK MÜZİĞİ MAKAMLARI TAM 4’LÜ İLE TAM 5’LİLERDEN OLUŞUR
-----------------------------------------------------
TÜRK MÛSIKÎSİ SES – İŞARET TABLOSU
( Batı’nın makam karşılıkları ile)
TÜRK MÜZİĞİNİN BASİT (ANA) MAKAM DİZİLERİ :
Türk Müziği makamları, 3’e ayrılır. Basit, Göçürülmüş (Şed) ve Birleşik Makamlar.
Türk Müziğinde basit makam dizileri, dörtlü ve beşli kalıplardan meydana gelen ana makamlar olup 13 adetdir.
Bunlar ; “Çargâh, Buselik, Rast, Uşşak, Hicaz, Uzzal, Hümayun, Zirgüleli Hicaz, Hüseyni, Kürdi, Basit Suzinâk ve Karcığar.”dı
(LA) KAVAL PERDELERİNİN TÜRK MÜZİĞİNDEKİ MAKAM KARŞILIKLARI
TÜRK HALK MÜZİĞİNDEKİ MAKAM (AYAK) LARIN
TÜRK SANAT MÜZİĞİNDEKİ KARŞILIKLARI—
THM. Makam adları TSM.deki KARŞILIKLARI-
-KEREM AYAĞI (Nevruz)…………………… Karcığar Makam dizisinde
-KESÜK………………………… ……………….Muhayyer, Uşşak ”
-GARİP AYAĞI (Varsak)………………………Hicaz Makam Dizisinde
-MAYA…………………………………..............Gerdaniye Makam Dizisinde
-BEŞİRİ………………………………………….Mahur, Rast “ “
-TECNİS………………………………………..Uşşak “
-KALENDERİ………………………………… Saba Makamı dizisinde
-TATYAN…………………………………….. segah Makam dizisinde/Kadem bastı
-MUHALİF……………………………………Hüzzam dizisinde
-İBRAHİMİYE……………………………… Neva makam dizisinde
-------------------------------------------------
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİNİN BÖLGESEL NİTELİKLİ “anonim” Halk Türkülerinin telif hakları..
Yurdumuzda, yüzyıllar boyu kuşaktan kuşağa çalınıp söylene gelen,milli kültür ve musikimizin bölgesel nitelikli “anonim” halk türkü ve manilerinin463O Sayılı yasanın bahse konu maddesinde yer almamış olması nedeniyle telif haklarından yararlanamamaktadır.
Günümüzde anonim eserlerin .Anayasanın 63. Maddesinde,ayrıca da Kültür ve Turizm Bakanlığının.-16.04.2003 tarih ve 4848Sayılı yasasıyla korunması gerekirken ,şu anda maalesef tıpkı eski hukuktaki “lûkata”(Sahipsiz bir malı ihraz eden ona malik olur” uygulaması ile haksızlıklar sürdürülmekte kültür değerlerimiz giderek ….yok olmaktadır….:
Oysa “.SAHİPSİZ ŞEYLER İLE MENFAATİ UMUMA AİT MALLARIN, DEVLETİN HÜKÜM VE TASARRUFU ALTINDAKİ bu kültür değerlerimiz..ŞAYET, 4630 SAYILI YASA İLE KORUNMA ALTINA ALINMAZ İSE YAKIN GELECKTE ADINDAN BİLE SÖZ EDİLEMEYECEKTİR..
Not :Anonim Halk Eserleri,Tüm dünyada (örneğin,Şili’de)”geleneksel kültüreserleri” başlığı ile , HALKINKÜLTÜRELMÜLKÜ kabul edilip, yasalarla korunurken, bizde.tam tersi…bu güne kadar herhangi bir koruyucu yasa hükmü dahi söz konusu değildir..
TALEBİMİZ….463O Sayılı yasanın, ilgili maddesine aşağıda mavi harflerle belirtilen ifadenin eklenmesidir…
EK MADDE 3/a”MUSİKİ ESERLERİ, HER NEVİ, BÖLGESEL NİTELİKLİ, SÖZLÜ VeSÖZSÜZ-HALK MÜZİĞİNİN“ ANONİM”ESERLERİNİ DE KAPSAR.”…
(TANIMLAR) :
ANONİM ESER…(TANIM) :İlk besteleyeni(söz ve müziğinin kime ait olduğu)bilinmeyen, hafızalarda korunup, halkın ortak söylemi haline gelen, usul-makam ve icra tekniği açısındantamamen bölgesel özellikler gösteren ,sözlü-sözsüz.her tür musiki Eserleridir.
NOT : THM.deki “anonim” sözcüğünün..TSM.deki karşılığı “lâedri”(bestekârı bilinmeyen eser adı) ile anılır.
ANONİM ESERİN HAK SAHİPLERİ … Kimler olmalı..?
Özgün, kaynak eser üzerindeki haklar saklı kalmak kaydıyla..ilgili …
yörenin,Vakıf,Belediye ya da Kültür müdürlüklerine tahsis edilmelidir görüşündeyiz.
DERLEYİCi….(tanım) : Yerel nitelikli“Anonim Eserlerin( halk türküleri,maniler,hikayeler,masallar..vb).sanatsal ve bilimsel katkısıyla, ehil taşıyıcısın (aktaranın)dan- kurallara uygun, aslı ile belirleyip, kullanıma(icraya)hazır hale getiren mali hak sahibi uzman kişidir.
Derleme eser Nedir…?, derleyicinin,gerçek bilgi, becerive emeği karşılığı,,aktarıcıdanbelirlediği bölgesel niteliklianonimmüzik eserleridir.
NOT :DERLEME..sözü..Toplama”sözünden farklıdır.Zira,.toplama,genelde,yöntemsiz şekilde rastgele seçilen bir çok şeyin, bir araya getirilip depolanmasını anlatır.
Dikkat…!TRT.nin, THM.derlemelerinde hem derleyen,hem de aktaranın kendini kaynak göstererek aynı kişi sıfatını taşımış olması,yasalarda intihal(hırsızlık)suçunu doğurur..Zira,kişi kendisindenderleme yapamaz. Başka bir anlatımla…TRT.deki Anonim eserlerde,derleyen kişi kendisini hem “kaynak kişi” göstermiş ve hem de derleyen…Oysa Kaynak kişi zaten derleyici olamaz. Ya..sadece bestekâr…ya da sadece DERLEYEN sıfatını taşımalıdır..
TRT.nin belgelerindeki,Kaynak kişi sözü,eserin bestekârı olmayıp,sadece.geleneksel yapı içindeustalarından öğrenilip hafızalardakorunan,.daha sonra bunları derleyiciyeaktaran..taşıyıcı kişiden başka bir şey olamaz..Şu halde,akla şöyle bir soru geliyor..
Dikkat…!TRT.deki..KAYNAK KİŞİ SÖZÜ,hiçbir zaman, gerçek eser sahibini yansıtmayan,sahte ve aldatmacabir sözcüktür.Acaba….bu tarz ifadeyle,.zihinlerde“Aba altından sopa gösterilerek ” anonim eserlerin telif hakları intihalen (hırsızlık ile) sahiplenilmeye mi çalışılıyor..?
Dikkat…!...TRT. Ne yapmalıydı…? Tıpkı M.SARISÖZEN’İN yaptığını… yani….“kaynak kişi” sözünü kullanmamalıydı..Yerine ..”aktaran” karşılığında,“kimden alındığı”..ifadesini kullanılmalıdır.TRT…”Kaynak kişi” sözünü kullanarak bu hatayı yapana göz yummakta ,ortağı ile birlikte yasal suç işlemektedir.Eğe,”Vasıtalı kaynak kişi.” denseydi belki suçunu hafifletmiş olurdu . ..
(DERLEME FİŞLERİ(Tutanak) : Anonim eserlerin belirlenmesinde, derleyiciler tarafından kullanılması gerekli,hukuki açıdan ise önemli karine sayılan resmi belgeler olup, aşağıdaki bilgileri içerir.
Anonim Eserin :-Yöresi. …-Kimden alındığı (aktaran)./.”Kaynak kişi”-Eserin adı,.--.Metronomu…-Derleyen -Derleme yer ve tarihi,…-Notaya alanı..
Doç. Burhan TARLABAŞI---------------------------------------------------------------------------------------------
DİLLİ KAVALIN GÜNÜMÜZDEKİ BENZERLERİ
No.lu Resim..-…TÜTEK : Azerbaycan ve Kafkas Halk müziğinde kullanılan, çürümeye yüz tutmuş göl kamışlarından yapılan, bizdeki dilli kavalın benzeri sayılan üflemeli çalgıyı anlatır.
(NOT..Tütek'in, ülkemizdeki usta çalıcılarından, Bkz. Fatih ERENLER)
3 No.lu Resim.. …DUDUK :Bizdeki “MEY“ çalgısının, Azerbaycan'da "Balaban" adıyla da anılanın on deliklisidir. Günümüzdeki ünlü çalıcılarından Ermeni asıllı ..."Gasparyan" olduğu söylenir.
4 No.lu Resim .."BLOK FLÜT " Ses yapısı ve çalınış tekniği "dilli kaval"dan tamamen farklı, Ülkemizde 1953'den itibaren müzik eğitiminde dilli kavalın yerine kullanılmaya başlanan , tampere akortlu üflemeli Batı çalgısıdır.
Blok flüt 'de Türk müziğinin koma sesleri olmadığından, Türk müziği eserlerini dilli kavaldaki gibi layıkiyle icra edemezsiniz. Zira, Ses sistemi dilli kavaldan tamamen farklıdır. Blok flüt'ün notalı perdeleri dilli kavalın aksine
çıkıcıdır. Örneğin, Soprano "DO blok flüt"e baktığımızda notaları aşağıdan yukarı "DO_RE_Mİ_FA_SOL_LA_Sİ_" şeklinde sıralanırken, bu sıralanma diatonik ses yapısındaki (LA) metot kavalında yukarıdan aşağıya (1’den 7.perdeye) doğru (.Mi-Re-Do-Si-La-Sol- Fa diyez-ve Fa olarak.)sıralanmaktadır
UYARI: Dilli kavallar, burun yolu ile üflenmez. Burun yolu ile üflenenlere Hindistan ve Pakistan'da ' "bansi" ya da "bunsi" adıyla rastlanır.