Yöremizde, geçmişi eskilere dayalı bu VARYANT türküyü bilmeyenimiz yok gibidir. Eğin’in, en eski yol havalarından olan bu türkünün aslının kaybolmaması için oldukça uğraş verdim diyebilirim. Nedeniyse..bu eserin bizim dışımızda ayrıca, Elazığ,..Kayseri ve Kırşehir yöresinde de değişik üslup ve tavırda icra edilmektedir. Özellikle, Kırşehirli Ozan, Neşet ERTAŞ’IN bu ezgiyi bizzat merhum, klarinetçi Berat AŞKALE’den derleyip TRT. Radyolarında da okumuş olması, işin gerçek tarafının bilinmesi açısından önem taşımaktadır. Şimdi,parçanın nasıl kopyalandığını merhum,
Berat AŞKALE’nin ağzından aynen aktarıyorum.…
“ 1967 yılı idi.. bir gün Şişhane yokuşundaki eski Dernek binasında otururken bu geldi kendini tanıştırdı,biz de kendisine çay ikram ettik, biraz geçince..sizden bir ricam olacak..o da, sizin folklor ekibinde biri bu türküyü çok güzel çalıyordu….hemen atılıp…o benim..dedim..sonra devam etti anlaşıldı ki bu türküyü bizden öğrenip okumak istiyor.Neyse uzatmayayım neticede bu türküyü klarnetimle çalıp, tekraren birlikte okuduk. …Sonra vedalaşıp-seni taltif ederim deyip gitti… ula, bir zaman sonra bi de bahtım ki görem... benim öğrettiğim bu türküyü radyolarda aynısını okuyor Hırpo...”
Evet..rahmetli Berat Ağabeyimiz işte böyle anlatmıştı bu olayı bizlere..
Ancak, bu türkünün notasından da anlaşılacağı üzere, Neşet ERTAŞ, her ne kadar bu türküyü bizden derleyip öğrenmiş olsa da, icrasında yöremizin tavır ve üslubunu asla yansıtamamıştır. Bu eser,sözlerin dışında ayrıca..önce usul açısından da Kırşehir’den farklılık gösterir. Şöyle ki, Eğin tavrı,9/8’lik aksak usul ile icra edilirken, Kırşehir’de bu … 2/4’lük basit usulle icra edilmektedir.Şimdi de ezginin yöremizdeki farklı sözlerini veriyorum.
(İsteyene notasını da takdim edebilirim
Su gelir ince harktan Köprünün altı diken
Korkmaz mısın Allah’dan Yaktın beni gül iken
Seni sevdim seveli Allah da seni yaksın
Soğudum evden banktan Üç günlük gelin iken
Yar hayda-Haldan bilmez ne fayda // Köprüyü geçti gelin
Söz anlamaz ne çare.. Saç bağın düştü gelin
Eğil bir yol öpeyim
Gençliğim geçti gelin
(x) : Yöremizde, bunun dışında “ Anom Eğin’limisin”… gibi
bir çok “varyant” türkü örneklerine rastlanabilir. (Bkz. “Eğin Havaları” Kitabı,sy,157)
VARYANT TÜRKÜ NEDİR ?
Varyant, Fransızca ”variation” kökenli bir müzik sözcüğü olup, genelde ,
bir aslın değişik biçimlerdeki sunuluşu demektir. Müzikte ise, bir eserin ritim, nağme ya da armoni açısından yapılan değişiklikler ile yinelenen icrasıdır.
Sözgelimi; Komşu bir yörede icra edilen aynı sözdeki bir türkü…diğer bir yörede,sözleri benzemiş olsa bile,..müziğindeki farklı icra şeklini, kulağımız derhal fark edebilecektir.
İşte,. “bizim yörenin türküsünü alıp kendilerine mal etmişler”ya da “..bizim türkümüzü neden ve niçin çalıyorlar..?” gibi bir fikre kapılmamalıyız.
Zira icra edilen eserlerde, söz benzerliği bulunsa bile tavır gerekse üslup’da mutlaka farklı yanları vardır.…Zira, her yörenin, farklı bir müzik kültürü vardır. ..İşte, müzik dilindeki bu tür benzer ya da taklit icra biçimleri “varyant” kavramı ile anlatılır..-
VARYANT kavramına En BELİRGİN ÖRNEK ;
“Ahmet Bey’in, arı kovanlarına… İsmail Bey’in arıları uçup gelip konmuş.. onun arılarıyla birlikte.. İsmail bey’in balını üretmişler..”
Örneğinden de anlaşılacağı üzere; “ ANOM ANOM EĞİN’LİMİSİN”..gibi bir çok yerel kültürlere ilişkin türkü ve halaylar....tıpkı Ahmet bey’in kovanındaki arılar misali, birbirleriyle olan doğal kültür alış verişinin sonucu “varyant” adı ile olarak ortaya çıkan,..ait oldukları yerel nitelikleriyle farklı biçimlerde icra edilen eserlerdir..Sözlerin bir kısmı benzerlik gösterse bile, parçanın müzik ve ritim açısından olan icra farklılığı yadsınamaz bir gerçektir.
Rahmetli Nida TÜFEKÇİ’YE…ben böyle bir soru sorduğumda.. aldığım cevap şu olmuştu : “Burhan, bu türkü hem onların(Malatya’nın)…ve hem de sizin (Eğin’in)türküsü sayılır” demişti… SEVGİLERİMLE..
(Doç. Burhan TARLABAŞI)
