”Varyant” türkü nedir…? ”(variation”) Fransızca kökenli bir müzik sözcüğü olup, genelde ,bir aslın değişik biçimlerdeki sunuluşu demektir. Müzikte ise, bir eserin ritim, nağme ya da armoni açısından farklı değişiklikler ile icra edilen biçimleridir...Türk Halk Müziği eserleri; aslı, ritim-dans ve söze dayalı,kim tarafından ne zaman,nerede ve ne şekilde ortaya çıktığı kesinlikle bilinemeyen, kaynağı tamamen halk olan “anonim” ezgiler (eserler)i içerir. Farklı çalınış ve söylenişleri itibariyle değişik yörelerde icra edilen anonim eserlerin musikimizde yerel makam karşılıkları “ağızlar”la anlatılıp ayırt edilir.İşte, “Varyant” eserlerinin- icrasında bizleri başlıca yanıltan, (Örneğin,Eğin ağzı,Urfa ağzı..gibi) ağızlardaki söz ve nağme benzerliklerdir.Bu da, Tamamen yerel makam(ağız)lara dayalı, tavır ve üslup farklılıklarından kaynaklıdır..Varyant türkülerdeki asıl ana temayı oluşturan da bunların yayılma geleneğindeki farklı söyleniş ve çalınış biçimleridir. .. Bu nedenledir ki..“Bu türkü bizim yörenin türküsüdür..Neden onu Elazığ alıp kendisine mal etmiş.. ya da ..bizim türkümüzü neden taklit edip çalıyorlar..” gibi bir çok endişeye mahal bırakan çelişkili fikirlere rastlanır.“”Varyant” türkülerin tanımına ilişkin, .. ünlü folklor araştırmacı-yazar, merhum Sâdi Yaver Ataman, aşağıdaki örneği verir..
“Menekşe vardır,kırlarda bayırlarda biter,rengi ve kokusu başkadır.Menekşe vardır usta bahçıvanlar elinde özen gösterilmiş topraklarda yetiştirilir,yine rengi ve kokusu başkadır…
Ama,her İkisi de menekşedir.”
VARYANT ESERLERE İLİŞKİN DİĞER BİR BELİRGİN ÖRNEK ;
“Ahmet Bey’in, arı kovanlarına, İsmail Bey’in arıları uçup gidip konmuş.. diğerleriyle birlikte onlara uyup onlarla birlikte İsmail bey’in balını üretmişler..”
Sonuç olarak :Elazığ’da benzer söz ve müzikle icra edilen..”Bahçeye Endimde” türküsü
Yapılan açıklama ve örneklerden de anlaşılacağı üzere.. Eğin’de farklı söz ve nağme ve ritimde icra edilmektedir...Sevgilerimle…
Doç. Burhan TARLABAŞI
